Het Inca-Rijk
Om een wereldcanon op te stellen, moet je het over de verschillende continenten hebben, dat houdt ook Zuid-Amerika in. Hier leefde een samenleving die een grote invloed heeft nagelaten, namelijk de Inca's. Zij kwamen voor het eerst in 1100 terecht in het Cuzco-dal, de plek waar later ook de hoofdstad van het grote rijk zou zijn, Cuzco.
We kunnen pas echt van het Inca-Rijk spreken vanaf 1438, toen de uitbreidingen en de overwinningen van de Inca's begonnen. Uiteindelijk verwierven ze een enorm gebied, dat zich uitstrekte over verschillende landen in het huidige Zuid-Amerika.
Maar om te begrijpen hoe zo'n rijk is ontstaan en hoe het ten onder is gegaan, zo'n honderd jaar later, moeten we bekijken hoe de samenleving in elkaar zat.
Heerschappij
Het Inca-Rijk werd bestuurd door de Sapa Inca, dit was de koning. Hij had de absolute macht, iets wat voor de onderdanen heel duidelijk en belangrijk was.
De Sapa Inca was eigenlijk altijd een volbloed Inca, dit waren de nakomelingen van de grootfamilie. Wat dit betekend is dat er veel incest gebeurde. De Sapa Inca trouwde met zijn volbloed zus, om zo de volbloed Inca's te behouden.
Daarnaast waren er nog twee andere soorten Inca's; de halfbloed Inca's, de nakomelingen van een volbloed Inca en een concubine, een halfbloed Inca kon enkel de troon bestijgen als er geen volbloed Inca's meer waren. Daarnaast waren er ook nog de Inca's bij benoeming. Zij waren vaak de leiders van de stammen die de Inca's hadden veroverd.
Samenleving
Het Inca-Rijk was gebaseerd op gemeenschappen, de ayllu's. Deze waren heel belangrijk om het Rijk te ondersteunen. Iedereen in de gemeenschap had hun taak om alles vlot te laten verlopen. Er was een vorm van verplichte arbeid, namelijk mit'a.
Naast de zware werklast voor zij die daartoe in staat waren, kon de samenleving ook heel ondersteunend zijn voor zij die niet meer konden werken. Zo hadden ze veel opslagplaatsen voor extra voedsel dat gebruikt kon worden in tijden van nood.
Een samenleving bestaat natuurlijk uit gezinnen en families. Hiervoor hadden de Inca's een zeer interessant systeem. Zij hadden de kans voor een proefhuwelijk. Ze konden ongeveer een jaar lang uittesten of het een goede match was of niet. Was het geen succes, dan waren er geen verdere gevolgen voor het koppel. Mensen die na hun dertigste verjaardag nog steeds geen partner hadden gevonden, gingen in groep samenwonen. Dit gaf een familiale band en had op lange termijn voordelen, aangezien de leden van deze groep voor elkaar konden zorgen, zoals ouders en kinderen zouden doen.
Elke familie had enkele zekerheden om te overleven. Ze kregen, onder bruikleen, een stuk land dat ze mochten gebruiken om voedsel te kweken en elk gezin had ook minstens één lama of alpaca.
Transport
Voordat de Spanjaarden arriveerden in de Nieuwe Wereld, waren er geen paarden in Zuid-Amerika. De Inca's maakten gebruik van lama's, niet om op te rijden, want daar waren de dieren niet geschikt voor, maar ze presteerden wel goed als lastdieren. Wanneer er dus zaken getransporteerd moesten worden, werden lama's ingeschakeld. Dit kon leiden tot enorme groepen lama's.
Voor een vlot transport hadden de Inca's een heel wegennetwerk aangelegd. Ze bouwden zelfs bruggen om over te steken. De ayllu's aan beide kanten van de brug waren verantwoordelijk voor het onderhoud van de brug. Dit wegennetwerk kwam ook goed van pas bij het doorgeven van communicatie.
Communicatie
Zowel de manier waarop de Inca's communiceerden als hoe ze de info gingen verspreiden, zijn bijzondere gevallen.
Mondeling communiceren was duidelijk: hun taal was het Quechua, een taal die nog altijd wordt gebruikt in de streken van het oude Inca-Rijk. Hun schriftelijke communicatie was iets anders; ze schreven namelijk niet. Ze maakten gebruik van quipu's, koorden waar knopen in gelegd waren. Ze gebruikten dit voor alles, van inventarissen tot gedichten. Voor ons is het echter nog niet duidelijk hoe we de teksten moeten lezen.
In elke gemeenschap was er iemand die een soort archivaris was. Die persoon was verantwoordelijk voor de quipu's, dat ze goed bewaard bleven en goed geordend waren.
Natuurlijk waren er momenten dat er info verspreid moest worden door het Rijk. Hiervoor hadden de Inca's zo'n effectief systeem dat nieuws immens snel verspreid kon worden. Bij het vertrekpunt werd er een quipu aan de koerier, de chasqui, gegeven, die de opdracht had om naar het volgende punt te lopen, waar hij werd afgelost door de volgende, die weer naar het volgende punt liep. Een soort estafettesysteem. Maar waarom was het dan zo effectief? Op deze manier kon er 24 uur per dag worden doorgelopen, zonder pauze, waardoor nieuws heel snel de eindbestemming kon bereiken.
Cultuur
De Inca's hadden natuurlijk ook een cultuur, een geloof. Ze hadden een polytheïstische godsdienst, waarbij ze geloofden in de zonnegod en de maangod. De legendes zeggen ook dat de volbloed Inca's, met nadruk op de Sapa Inca, de nakomelingen zijn van de zonnegod Inti. Ze gaven offers aan de goden, vooral voedsel. Een deel van de oogst werd aan de kant gehouden voor de goden.
Hier zien we een groot verschil met de Azteken en de Maya's, want de Inca's deden eigenlijk niet aan menselijke offers. Zij geloofden dat het lichaam volledig intact moest blijven om in het hiernamaals terecht te komen, zo mochten er dus geen organen of ledematen ontbreken. Om het lichaam ook zo goed mogelijk te bewaren, werd het gemummificeerd.
Deze uitleg geeft een beetje een beeld van hoe de Inca-samenleving in elkaar zat. Hun rijk was succesvol, tot de komst van de Spanjaarden. Zelfs voordat het eerste contact was gemaakt, waren er al vele Inca's gestorven door de ziektes die waren meegebracht door de Colombiaanse uitwisseling. Vanaf dat de Spanjaarden echt in contact kwamen met de Inca's, was het doodvonnis van het Rijk getekend. Toen de Sapa Inca gevangen werd genomen en later vermoord, deden de ayllu's niets. Ze durfden niet, een nadeel van de absolute macht en goddelijke status in de ogen van de onderdanen.
Verantwoording
Zoals in het begin al toegelicht, kan je geen wereldcanon opstellen zonder de verschillende continenten te gebruiken. Dit is al een eerste reden waarom de Inca beschaving belangrijk is. Daarnaast zijn er nog verschillende aspecten van deze beschaving lang doorgegaan zelfs na de val van het Rijk.
Deze redenen beschrijven waarom het noodzakelijk dat zo'n speciale beschaving zeker opgenomen moet worden in een mogelijke wereldcanon.
Minimumdoelen
Dit venster loopt zeer goed samen met de minimumdoelen, aangezien je het goed kan situeren, zowel in tijd, ruimte en de maatschappelijke domeinen. Daarnaast kunnen ze verbanden leggen met de westerse samenleving en hoe deze invloed heeft op het Inca-Rijk en welke invloeden en gevolgen deze hadden. Naast de verbanden leggen, kunnen ze natuurlijk ook de verschillen tussen verschillende samenlevingen bekijken.
Het zal misschien iets moeilijker zijn om historische bronnen te gebruiken, aangezien ze zelf geen geschreven bronnen hadden, maar op deze manier kan er wel gewerkt worden aan de standplaatsgebondenheid en de multiperspectieve inzichten van de leerlingen, wanneer ze bronnen gebruiken van andere samenlevingen over de Inca's
Begrippenlijst
Sapa Inca
De koning of keizer van de Inca's, hun leider
Ayllu
De basis van de Inca-samenleving, de gemeenschappen
Mit'a
Vorm van verplichte arbeid, die werd ingezet voor het onderhouden van wegen en andere openbare diensten
Quipu
Het communicatie systeem waarbij touwen geknoopt werden
Wegennetwerk
Een groot aantal wegen, die de verplaatsing en vervoering van zaken vereenvoudigde
Polytheïsme
Het geloof in meerdere goden
Azteken en Maya's
Andere samenlevingen uit Meso-Amerika
Columbiaanse uitwisseling
een enorme uitwisseling van gewassen, ziekten, culturen tussen de 'Oude Wereld' en de 'Nieuwe Wereld'
Mummificatie
Het proces om een lichaam van een overledene te balsemen om het zo langer te bewaren in een goede staat.
Chasqui
De persoon die onderdeel was van de berichtendienst, deze persoon liep zijn deel om nodige info door te geven. Ze hadden zwijgplicht.
Bronbevraging:
- Wie had invloed in het Inca-Rijk?
- Hoe zag de koninklijke bloedlijn bij de Inca's eruit?
- Wat was de basis van de Inca-samenleving?
- Welke systemen gebruikte de Inca's voor een vlot verloop van het Rijk?
- Hoe transporteerde Inca's hun goederen zonder paarden of wagens?
- Wat voor communicatie hadden de Inca's?
- Wat voor geloof beoefenden de Inca's?
- Wat gebeurde er met het Inca-Rijk na de komst van de Spanjaarden?